Σπίλοι

Οι σπίλοι – ελιές δέρματος- είναι εξαιρετικά συνήθεις, και δεν υπάρχει ενήλικος άνθρωπος χωρίς κάποιον σπίλο στο δέρμα του. Κάποιοι μάλιστα τους εμφανίζουν σε αρκετά μεγάλους αριθμούς.

Οι «ασθενείς» με σπίλους θα πρέπει να απευθύνονται στον Δερματολόγο τους. Πολλοί επιζητούν την αφαίρεσή τους τόσο για κοσμητικούς, όσο και για ιατρικούς λόγους. Η παρακολούθησή τους έχει μεγάλη σημασία καθώς ενίοτε αποτελούν το υπόστρωμα πάνω στο οποίο αναπτύσσεται κακοήθες μελάνωμα, ο πλέον επιθετικός κακοήθης όγκος του δέρματος. Τα μελανινοκύτταρα των σπίλων μετατρέπονται σε καρκινικά κυρίως λόγω της επίδρασης της ηλιακής ακτινοβολίας που προκαλεί μεταλλάξεις και βλάβη στο DNA των κυττάρων με αποτέλεσμα τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό τους.

Οι σπίλοι διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:

• Σπίλος – Συγγενής Μελανοκυτταρικός:

Ο συγγενής μελανοκυτταρικός σπίλος υπάρχει κατά τη γέννηση, σε περίπου 1% όλων των νεογνών και διατηρείται σε ολόκληρη τη ζωή. Ο συγγενής σπίλος εμφανίζει μεγάλη ποικιλία σε μέγεθος και μπορεί να φτάσει σε διάμετρο αρκετά εκατοστά, ενώ σπανιότατα μπορεί να καλύπτει σχεδόν ολόκληρο το δέρμα. Εντούτοις, οι περισσότεροι συγγενείς σπίλοι είναι μικροί, αν και σχεδόν πάντα πάνω από 1 cm και μοιάζουν με τους επίκτητους. Αυτό το είδος σπίλου είναι στρογγυλού ή ωοειδούς σχήματος με στίγματα στην επιφάνεια του δέρματος και η χροιά του μπορεί να ποικίλλει από ελαφρά μελάγχρωση σαν μαύρισμα από ηλιοθεραπεία έως μέτρια ή έντονα καστανή. Ο συγγενής σπίλος διακρίνεται σε μικρός (< 1,5 εκ.), μεσαίος (1,5-10εκ.), γιγαντιαίος (>20 εκ.). Συχνά μέσα στον σπίλο υπάρχουν δύο αποχρώσεις, από τις οποίες η βαθύτερη καταλαμβάνει το κέντρο. Σε μερικές περιπτώσεις ο συγγενής σπίλος μπορεί να φέρει τρίχες.

Η κύρια ανησυχία όσον αφορά στο συγγενή σπίλο είναι το προκαρκινικό του δυναμικό. Είναι βέβαιο ότι υφίσταται αυξημένος κίνδυνος για ανάπτυξη κακοήθους μελανώματος πάνω σε τέτοιους σπίλους. Η πιθανότητα αυτή είναι μεγαλύτερη στους γιγαντιαίους συγγενείς σπίλους. Μολαταύτα, ο κίνδυνος από τους συγγενείς μελανοκυτταρικούς σπίλους είναι μικρός.

 

• Σπίλος – Επίκτητος Μελανοκυτταρικός:

Οι μελανοκυτταρικοί σπιλοκυτταρικοί σπίλοι (κοινές ελιές) είναι μικρές σαφώς ορισμένες επίκτητες μελαγχρωματικές κηλίδες ή βλατίδες. Ανάλογα με την εντόπιση των κυττάρων που απαρτίζουν αυτό το είδος σπίλου διακρίνονται οι ακόλουθες μορφές:

 

• Σπίλοι – Συνδεσμικοί μελανοκυτταρικοί

Οι σπίλοι αυτοί είναι κηλίδες ή βλάβες που προεξέχουν ελαφρώς. Το χρώμα των σπίλων είναι ανοιχτό καστανό ή σκούρο καφέ, με ομοιόμορφη κατανομή της χρωστικής. Το σχήμα τους είναι στρογγυλό ή ωοειδές με ομαλά όρια. Συνήθως η κατανομή των σπίλων αυτών είναι τυχαία, αν και υπάρχει σαφέστατα συχνότερη εντόπιση στις εκτεθειμένες στον ήλιο περιοχές (κορμός, χέρια, πόδια, ενίοτε παλάμες και πέλματα).

Ο σπίλος με συνδεσμική δραστηριότητα διαθέτει μικρό δυναμικό για κακοήθη εξαλλαγή. Το γεγονός αυτό σε έναν τέτοιο σπίλο είναι σπάνιο, αν σκεφτεί κανείς ότι ο μέσος άνθρωπος έχει στο σώμα του τουλάχιστον 25 σπίλους.

• Σπίλοι – Μικτοί μελανοκυτταρικοί

Είναι συνήθως σκουρόχρωμοι σπίλοι που προεξέχουν. Το σχήμα αυτού του είδους σπίλων είναι στρογγυλό, θολωτό, ομαλό ενίοτε θηλωματώδες ή υπερκερατωσικό και μπορεί να φέρουν τρίχες. Συνηθέστερα εντοπίζονται οι σπίλοι αυτοί στο πρόσωπο, στο κεφάλι, στον κορμό και στα άκρα.

• Σπίλοι – Χοριακοί μελανινοκυτταρικοί

Αυτού του τύπου οι σπίλοι προβάλλουν, μπορεί να είναι καστανού, ανοιχτού καστανού χρώματος ή να φέρουν το χρώμα του δέρματος και έχουν στρογγυλό ή θολωτό σχήμα. Συνήθως τέτοιοι σπίλοι παρατηρούνται στο πρόσωπο και στον τράχηλο, αλλά μπορεί να εντοπιστούν και στον κορμό ή στα άκρα. Σπανιότατα εξαλλάσσονται.

• Σπίλοι – Μελανοκυτταρικοί με άλω ή Σπίλος του Shutton

Πρόκειται για ένα είδος σπίλου συνήθως καστανού ή ανοιχτού καστανού χρώματος ο οποίος περιβάλλεται από μια ζώνη αποχρωματισμού. Συχνά ο σπίλος αυτός εξαφανίζεται αυτόματα. Ενδεχομένως να αποτελεί προάγγελο λεύκης καθώς ποσοστό περίπου 18-26%  που εμφανίζουν τον εν λόγω σπίλο μπορεί να εμφανίσουν και λεύκη. Η ύπαρξη λευκής άλω γύρω από έναν σπίλο αποτελεί ανοσολογική αντίδραση του δέρματος που προσπαθεί να καταπολεμήσει τον σπίλο. Επειδή και σε πολλά μελανώματα δημιουργείται τέτοια ζώνη αποχρωματισμού, η διάγνωση ενός τέτοιου σπίλου θα πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά από τον Δερματολόγο.

• Κυανός Σπίλος

Ο κυανός σπίλος είναι μια επίκτητη, καλοήθης μπλε ή γκριζόμαυρη βλάβη ή οζίδιο που εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία ή στην όψιμη εφηβεία.  Αυτού του είδους ο σπίλος χρειάζεται στενή παρακολούθηση, καθώς σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε κακόηθες μελάνωμα δέρματος.

• Σπίλος του Spitz

Ο σπίλος του Spitz είναι ένα καλόηθες, θολωτό, άτριχο μικρό οζίδιο ρόδινου ή ανοιχτού καστανού χρώματος. Το χαρακτηριστικό του σπίλου αυτού είναι ότι αναπτύσσεται και μεγαλώνει γρήγορα εντός λίγων μηνών. Είναι συνήθης στα παιδιά και η κατανομή του αφορά κυρίως σε κεφάλι και λαιμό.

• Σπίλος Σπιλοκυτταρικός

Ο σπιλοκυτταρικός σπίλος είναι μια μελαγχρωματική κηλίδα που φέρει πάνω της πολυάριθμες μικρότερες σκούρες καστανές κηλίδες ή βλατίδες. Ο σπίλος αυτός μπορεί να οδηγήσει σε μελάνωμα σε ποσοστό 5% και για το λόγο αυτό απαιτείται στενή παρακολούθηση και αφαίρεση σπίλου.

• Σπίλος του Becker

Ο σπίλος του Becker είναι μια δερματική διαταραχή που προσβάλλει κατά κύριο λόγο άνδρες. Αυτό το είδος σπίλου αρχικά εμφανίζεται ως μία μελαχρωματική κηλίδα ακανόνιστου σχήματος στο βραχίονα ή στο άνω μέρος του κορμού (αν και μπορεί να εντοπιστεί και σε άλλες περιοχές του σώματος), η οποία σταδιακά μεγαλώνει ακανόνιστα και μπορεί να φέρει στην επιφάνεια πυκνές και παχιές τρίχες.

• Σπίλος του Ota – Σπίλος του Ito

Ο σπίλος του Ota είναι μια διάστικτη μελανή πλάκα του δέρματος η οποία μπορεί να έχει μπλε ή σκούρο καστανό χρώμα. Είναι πολύ συχνός σπίλος στους Ασιατικούς πληθυσμούς και μπορεί να υπάρχει κατά τη γέννηση αλλά δεν είναι κληρονομικός. Η κατανομή του αφορά κυρίως στην περιοφθαλμική περιοχή και στην περιοχή της άνω γνάθου. Όταν ο εν λόγω σπίλος εντοπίζεται στον ώμο είναι γνωστός ως σπίλος του Ito.

• Σπίλος – Επιδερμιδικός

Ο επιδερμιδικός σπίλος παρουσιάζεται από τη γέννηση ή μέσα στην πρώτη δεκαετία της ζωής και μπορεί να αυξηθεί σε μέγεθος στην εφηβεία. Ο επιδερμιδικός σπίλος είναι στο χρώμα του δέρματος και εντοπίζεται συχνότερα στο πάνω μέρος του σώματος. Δεν διαθέτει κακόηθες δυναμικό.

• Σπίλος – Φαγεσωρικός

Ο φαγεσωρικός σπίλος αποτελεί την εκδήλωση μιας ανωμαλίας του θυλάκου της τρίχας με αποτέλεσμα την εμφάνιση πολλών φαγεσώρων που διατάσσονται γραμμοειδώς. Συνήθως εμφανίζεται στην παιδική ηλικία ή την ενηλικίωση σαν μεμονωμένη βλάβη, η οποία έχει γραμμοειδή διάταξη και εντοπίζεται στο πρόσωπο ή εμφανίζεται με τη μορφή πολλαπλών βλαβών στον αυχένα, τον κορμό και τους βραχίονες.

• Σπίλος – Σμηγματογόνος

Ο σμηγματογόνος σπίλος είναι μια επηρμένη κίτρινη ή πορτοκαλί άτριχη πλάκα που περιβάλλεται από πολλά μικρά επάρματα. Πιο συχνή θέση εντοπισμού αυτού του  είδους σπίλου είναι το τριχωτό της κεφαλής. Ο σπίλος – ελιά δέρματος – εμφανίζεται με τη γέννηση και είναι όγκος ευαίσθητος στα ανδρογόνα. Αυξάνεται σε μέγεθος κατά την παιδική ηλικία όπως και οι σμηγματογόνοι αδένες, αλλά στη συνέχεια υποστρέφεται μέχρι την εφηβεία όπου και πάλι αυξάνεται για να φτάσει στο μέγιστό του μέγεθος. Επειδή ελλοχεύει ο κίνδυνος μελλοντικής μετάπτωσης σε βασικοκυτταρικό καρκίνο του δέρματος συνιστάται η προληπτική αφαίρεση σπίλου κατά τη δεύτερη ή τρίτη δεκαετία της ζωής.

• Σπίλος – Αγγειακός

Ο αγγειακός σπίλος ή ηβώδης σπίλος είναι ένας σαφώς αφοριζόμενος όγκος, έντονα ερυθρού χρώματος και στρογγυλού σχήματος. Το είδος αυτό σπίλου μπορεί να υφίσταται κατά τη γέννηση ή να εμφανιστεί λίγο αργότερα, ενώ φθάνει στο μέγιστο μέγεθός του στους 6 μήνες της ζωής.

Τις συνηθέστερες θέσεις εντοπισμού του σπίλου αποτελούν το κεφάλι και ο λαιμός, αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του σώματος. Απαντάται συχνότερα στα πρόωρα βρέφη και πιθανολογείται ότι αποτελεί ανωμαλία της εμβρυϊκής αγγειοβλαστικής ανάπτυξης. Ο αγγειακός σπίλος κατά περιόδους μπορεί να αιμορραγεί, αιμορραγία η οποία συνήθως υποχωρεί με τοπική πίεση. Εάν αυτό το είδος σπίλου δεν υποχωρήσει πλήρως αυτόματα τότε τα υπολείμματά του μπορούν να αφαιρεθούν χειρουργικά κατά τη δεύτερη δεκαετία της ζωής. Εναλλακτικά, αγωγή με συστηματικά κορτικοστεροειδή ή και με Β -αναστολείς, ενδεχομένως βοηθήσουν στην παιδική ηλικία, ειδικά για τους αγγειακούς σπίλους που αιμορραγούν και παρουσιάζουν έντονη συμπτωματολογία.

• Ομαλό Αιμαγγείωμα (Port-Wine Stain)

Το ομαλό αιμαγγείωμα δεν είναι γνήσιο είδος σπίλου. Πρόκειται για αγγειακή βλάβη συνήθως επίπεδη ερυθρού χρώματος και ακανόνιστου σχήματος η οποία ποικίλλει σε μέγεθος και είναι συνήθως μονόπλευρη. Ο σπίλος είναι παρών κατά τη γέννηση και μπορεί να εντοπίζεται σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, αλλά συχνότερα απαντάται στο πρόσωπο και τον αυχένα.

• Μογγολοειδής Κηλίδα

Η μογγολοειδής κηλίδα δεν είναι γνήσιο είδος σπίλου, είναι μια γκριζωπή βλάβη που εντοπίζεται χαρακτηριστικά στην οσφυοϊερή χώρα, αλλά μπορεί να εμφανιστεί επίσης στο τριχωτό της κεφαλής ή οπουδήποτε στο δέρμα. Πρόκειται συνήθως για μια μεμονωμένη βλάβη, αλλά σπανίως υπάρχουν αρκετές βλάβες του κορμού από τη γέννηση. Ο σπίλος εξαφανίζεται από μόνος του μετά από ορισμένο διάστημα.

Η διάγνωση και εκτίμηση του μελανώματος διευκολύνεται σημαντικά με τη βοήθεια των μεθόδων Δερματοσκόπησης, Χαρτογράφησης και Βιοψίας. Οι μέθοδοι Δερματοσκόπησης και Χαρτογράφησης στοχεύουν στην έγκαιρη ανίχνευση του δερματικού μελανώματος, ενώ κατά τη Βιοψία γίνεται ακριβής εκτίμηση της ιστολογικής εικόνας των ύποπτων για κακοήθεια σπίλων. Κατά τη Δερματοσκόπηση, γίνεται εξέταση υπό ειδικό όργανο, το δερματοσκόπιο, για την πρώιμη ανίχνευση του δερματικού μελανώματος. Η Δερματοσκόπηση των σπίλων – ελιών δέρματος- είναι μία διαγνωστική μη επεμβατική απεικονιστική τεχνική που γίνεται με τη βοήθεια δερματοσκοπίου ή μικροκάμερας.

Κατά τη χαρτογράφηση καταγράφονται οι σπίλοι του σώματος με τη χρήση ψηφιακής φωτογράφισης, ανάλυσης και αποθήκευσης των δερματοσκοπικών εικόνων σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Συνιστάται η χαρτογράφηση των σπίλων να γίνεται μία φορά το χρόνο, εκτός αν θεωρηθεί αναγκαία η επανεξέταση κάποιου σπίλου σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα. Όταν κάποιος σπίλος θεωρηθεί ύποπτος για κακοήθεια, πρέπει να αποστέλλεται για βιοψία προκειμένου να εκτιμηθεί η ιστολογική του εικόνα με ακρίβεια και να διαπιστωθεί αν υπάρχουν άτυπα κύτταρα και αν αυτός έχει εξαιρεθεί επί υγιών ορίων.

Διάφορες αλλοιώσεις του δέρματος συγχέονται συχνά με τους σπίλους -ελιές δέρματος. Στις αλλοιώσεις αυτές συγκαταλέγονται οι σμηγματορροϊκές υπερκερατώσεις, τα θηλώματα, οι μυρμηγκιές, τα δερματοϊνώματα, τα αιμαγγειώματα, οι τηλαγγειεκτασίες, οι πανάδες, το μέλασμα, οι κερασόχροες κηλίδες, τα νευροϊνώματα κ.α.

Ένας σπίλος μπορεί να αφαιρεθεί επειδή θεωρείται ύποπτος για εξαλλαγή, επειδή είναι σε σημείο που τραυματίζεται συχνά και δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινότητα,  είτε επειδή δημιουργεί αισθητικό πρόβλημα στον ασθενή. Ο ενδεδειγμένος τρόπος αφαίρεσης σπίλου θα πρέπει να αποφασιστεί κατόπιν συζητήσεως με τον Δερματολόγο. Γενικά, οι τρόποι αφαίρεσης των σπίλων είναι οι εξής:

• Αφαίρεση σπίλου με Laser

Η μέθοδος αφαίρεσης σπίλου με laser είναι κατάλληλη μόνο εφόσον είναι απόλυτα βέβαιο ότι πρόκειται για καλοήθη βλάβη (σπίλοι χωρίς κίνδυνο εξαλλαγής, θηλώματα, πανάδες, σμηγματορροϊκές μυρμηγκιές κ.λπ.). Συγκριτικό πλεονέκτημα της βλάβης αποτελεί η δυνατότητα αφαίρεσης της ελιάς, χωρίς τη δημιουργία ουλής.

• Κατά Εφαπτομένη Αφαίρεση Σπίλου (Shave Excision)

Απλός και γρήγορος τρόπος αφαίρεσης σπίλου, όπου κατόπιν τοπικής αναισθησίας με διάλυμα ξυλοκαΐνης τέμνεται με λεπίδα το προεξέχον τμήμα του σπίλου. Αιμόσταση και συμπληρωματική αφαίρεση τυχόν υπολειμματικού τμήματος μπορεί να επιτευχθεί με  CO2 Laser ή με διαθερμία.

• Χειρουργική Αφαίρεση Σπίλου

Όταν οι σπίλοι είναι επίπεδοι ή όταν υπάρχει η υποψία κακοήθειας, συστήνεται η προληπτική χειρουργική εκτομή των σπίλων καθώς και των ορίων περιμετρικά αυτής από  Πλαστικό χειρουργό, ώστε το τεμάχιο να αποσταλεί για βιοψία.