“Ο Καρκίνος του Δέρματος οφείλεται κυρίως στην υπερβολική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία – με πιο επικίνδυνη την UVB – υπάρχει όμως και κληρονομική προδιάθεση. Αποτελεί έναν αρκετά συχνό τύπο καρκίνου, καθώς σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας καταγράφονται σχεδόν 3 εκατομμύρια περιστατικά ετησίως» αναφέρει η Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος Δρ. Αμαλία Τσιατούρα. «Δυστυχώς, τα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου του δέρματος ολοένα και αυξάνονται, και σήμερα αγγίζουν το 25% του πληθυσμού. Παρά το γεγονός ότι στο 80% των περιπτώσεων εμφανίζεται στο πρόσωπο, τα χέρια και τον λαιμό, είναι δυνατόν να εμφανιστεί και σε μη εκτεθειμένες περιοχές, όπως είναι οι παλάμες, τα πέλματα και το περίνεο.”
Τι είναι ο Καρκίνος του δέρματος
Ο καρκίνος του δέρματος μπορεί να ξεκινά με τη μορφή προκαρκινικής αλλοίωσης. Αυτές οι προκαρκινικές αλλοιώσεις είναι αλλαγές στο δέρμα οι οποίες είναι καλοήθεις, αλλά μπορούν δυνητικά να μετατραπούν σε επιθετική μορφή καρκίνου.
Ο καρκίνος του δέρματος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, με υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης σε άτομα ηλικίας 40-60 ετών.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση κρουσμάτων και σε άτομα νεαρότερων ηλικιών. Καθώς οι παράγοντες που ευνοούν την εμφάνισή του είναι ο τύπος του δέρματος και η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, φακίδες, σπίλους, οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος και άτομα που εκτίθενται συχνά στον ήλιο ή έχουν λάβει θεραπευτική αγωγή με ακτινοβολία, παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης δερματικού καρκίνου.
Ιδιαίτερα αυξημένη είναι η εμφάνιση του καρκίνου του δέρματος σε χώρες με αυξημένη ηλιοφάνεια, όπως η Ελλάδα. Πολλές φορές, ο καρκίνος του δέρματος, εμφανίζεται σε άτομα με ανεπαρκές ανοσοποιητικό σύστημα, όπως παραδείγματος χάριν, άτομα που έχουν μολυνθεί από τον ανθρώπινο ιό της ανοσοανεπάρκειας (HIV) ή άτομα που έχουν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία.
Βασικοκυτταρικό επιθηλίωμα (BCC)
Ο πιο διαδεδομένος τύπος καρκίνου δέρματος είναι το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC). Πρόκειται για νεόπλασμα που προέρχεται από τα κύτταρα της βασικής στοιβάδας της επιδερμίδας και αποτελεί τη λιγότερο επικίνδυνη μορφή καρκίνου του δέρματος. Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα ευθύνεται για περισσότερο από το 90% των περιστατικών καρκίνου του δέρματος στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα. Αν και αναπτύσσεται αργά και πολύ σπάνια -έως ποτέ- δίνει μεταστάσεις, πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα διότι εάν η αφαίρεσή του καθυστερήσει, καταστρέφει τους ιστούς σε μεγάλο βάθος, φτάνοντας συχνά μέχρι και τα οστά.
Σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση αυτού του τύπου καρκίνου είναι η χρόνια και παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο. Σύμφωνα με έρευνες, το 85% των βασικοκυτταρικών καρκινωμάτων εμφανίζονται στο πρόσωπο, με πιο συχνή περιοχή τη μύτη. Η αρχική εμφάνιση του βασικοκυτταρικού καρκινώματος είναι με τη μορφή μίας ερυθρής βλατίδας που σταδιακά μεγαλώνει. Το πιο σύνηθες σύμπτωμα είναι μία ανοικτή πληγή, η οποία δεν επουλώνεται και παραμένει ανοικτή για πάνω από 3 εβδομάδες. Σπανιότερα, εμφανίζεται κνησμός, αιμορραγία ή πόνος στην περιοχή.
Υπάρχουν διάφορες μορφές βασικοκυτταρικού καρκινώματος, όπως:
- το οζώδες (ροδαλό οζίδιο): εμφανίζεται ως μία οζώδης διόγκωση στο χρώμα του δέρματος.
- το ελκωτικό (σαν πληγή που δεν κλείνει): αποτελεί ερυθρή, επίπεδη βλάβη και μοιάζει με έκζεμα ή μυκητίαση.
- το μελαγχρωματικό (μοιάζει με σκουρόχρωμη ελιά): λόγω του χρώματός του, πολλές φορές συγχέεται με το μελάνωμα.
- το τύπου εντοπισμένης σκληροδερμίας (μοιάζει με λευκή ουλή): έχει την όψη λευκοκίτρινης πλάκας και μπορεί να περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να γίνει ορατό και να διαγνωσθεί.
Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC)
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC) του δέρματος είναι ένας κακοήθης όγκος που προέρχεται από τα ακανθοκύτταρα της επιδερμίδας ή των εξαρτημάτων του δέρματος. Σε αντίθεση με το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC), ενέχει μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης μεταστάσεων, που ωστόσο οδηγεί σε θάνατο μόνο ένα μικρό ποσοστό των ασθενών. Οι μεταστάσεις του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος εντοπίζονται κυρίως στους λεμφαδένες. Εμφανίζεται σαν ένα ερυθρό σκληρό οζίδιο ή εξέλκωση, ή σαν μια λεπιδώδης βλάβη που μπορεί να αιμορραγεί ή να σκεπάζεται από εφελκίδα.
Αυτός ο τύπος καρκίνου του δέρματος δίνει μεταστάσεις στους επιχώριους (τοπικούς) λεμφαδένες και, πιο σπάνια, σε παραμελημένες περιπτώσεις, σε απομακρυσμένα όργανα. Εντοπίζεται κυρίως σε περιοχές του δέρματος που είναι εκτεθειμένες στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως η άκρη της μύτης, το μέτωπο, το κάτω χείλος και τα χέρια. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί και σε περιοχές που είχαν υποστεί ηλιακό έγκαυμα παλαιότερα, που είχαν εκτεθεί σε χημικές ουσίες ή που είχαν ακτινοβοληθεί. Εμφανίζεται σαν ένα ερυθρό σκληρό οζίδιο ή εξέλκωση, ή σαν μια λεπιδώδης βλάβη που μπορεί να αιμορραγεί ή να σκεπάζεται από εφελκίδα.
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα μπορεί να εμφανιστεί είτε πάνω σε υγιές δέρμα ή να προέλθει από μία ακτινική υπερκεράτωση που θεωρείται προκαρκινική κατάσταση. Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα δίνει μεταστάσεις στους επιχώριους (τοπικούς) λεμφαδένες ή αν μείνει χωρίς θεραπεία σε απομακρυσμένα όργανα όπως πνεύμονες και ήπαρ.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το ίδιο το άτομο να κάνει τοπική αυτοεξέταση του δέρματος, ιδίως σε σημεία που εκτίθενται περισσότερο στην ηλιακή ακτινοβολία ή όπου υπάρχουν ελιές. Θα πρέπει να δίνεται προσοχή σε σημεία που δεν είναι άμεσα ορατά στο άτομο, αλλά είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στον καρκίνο του δέρματος όπως είναι το τριχωτό της κεφαλής, οι παλάμες, τα πέλματα, τα γεννητικά όργανα και τα νύχια. Ο καλύτερος τρόπος αυτοεξέτασης είναι η επισκόπηση μπροστά σε έναν ολόσωμο καθρέφτη και η αναγνώριση βλαβών στα λιγότερο εμφανή σημεία του σώματός σας.
Μελάνωμα
Λιγότερο συνηθισμένο, αλλά εξαιρετικά επιθετικό τύπο καρκίνου του δέρματος αποτελεί το μελάνωμα. Το μελάνωμα προέρχεται από τα μελανινοκύτταρα, τα κύτταρα δηλαδή εκείνα που παράγουν μελανίνη, τη χρωστική αυτή που δίνει το χαρακτηριστικό χρώμα στο δέρμα. Σε προχωρημένα στάδια το μελάνωμα μπορεί να προκαλέσει μεταστάσεις και να οδηγήσει μέχρι και στο θάνατο. Παρόλο που ως τύπος καρκίνου του δέρματος έχει το μικρότερο ποσοστό εμφάνισης, εντούτοις ευθύνεται για το 80% των θανάτων από καρκίνο του δέρματος.
Για αυτό το λόγο, το άτομο θα πρέπει να είναι ενημερωμένο και να απευθυνθεί σε ειδικούς Δερματολόγους στην περίπτωση που εμφανιστεί ένας νέος σπίλος (ελιά) με ακανόνιστο σχήμα ή στην περίπτωση που παρατηρήσει πως ένας ήδη υπάρχων σπίλος αλλοιωθεί. Χαρακτηριστικά της αλλοίωσης μπορεί να είναι αλλαγή στο μέγεθος, στο σχήμα ή στο χρώμα, καθώς και η εξέλκωση ή αιμορραγία αυτής. Συνηθέστερα σημεία εμφάνισης είναι κυρίως η πλάτη, τα χέρια, τα πόδια ή το πρόσωπο, καθώς επίσης και τα γεννητικά όργανα.
Στους άντρες εμφανίζεται κυρίως στον κορμό, ενώ στις γυναίκες στα κάτω άκρα. Το μελάνωμα, σε αντίθεση με άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος που προσβάλλουν συνήθως άτομα μεγάλης ηλικίας, εμφανίζεται συχνά και στο δέρμα νέων ανθρώπων.
Πώς θεραπεύεται
Η θεραπεία καρκίνου του δέρματος μπορεί να γίνει με:
- Κρυοθεραπεία – θεραπεία μικρών οζωδών βασικοκυττατικών καρκινωμάτων
- Τοπική θεραπεία με αντινεοπλασματικούς παράγοντες – θεραπεία μικρών βλαβών
- Χειρουργική αφαίρεση & Βιοψία – θεραπεία μεγάλων ογκιδίων ή καρκινωμάτων
- Τοποθέτηση δερματικού μοσχεύματος μετά από Χειρουργική αφαίρεση
Η αντιμετώπιση του καρκίνου του δέρματος με φαρμακευτική αγωγή σχεδόν πάντα συνδυάζεται με κάποια από τις προαναφερθείσες μεθόδους καθώς δεν είναι από μόνη της σε θέση να δώσει οριστική θεραπεία στον καρκίνο του δέρματος. Η πρόληψη είναι πάντα η πιο σημαντική θεραπεία.
Συχνές Ερωτήσεις
Καρκίνος του δέρματος
Μπορώ να προφυλαχθώ από τον καρκίνο του δέρματος;
Η καλύτερη προφύλαξη, ιδίως για τα άτομα που κινδυνεύουν, είναι η αποφυγή έκθεσης στον ήλιο και η χρήση κατάλληλων ενδυμάτων και προστατευτικών αντηλιακών κρεμών. Παρόλα αυτά, θα πρέπει να έχετε κατά νου πως η χρήση αντιηλιακών κρεμών δεν αποτελεί αποδεδειγμένο μέσο απόλυτης προστασίας από τον καρκίνο του δέρματος.
Επιπλέον, θα πρέπει να εξετάζεται κανείς μία φορά τον χρόνο από ειδικό Δερματολόγο που μπορεί να διακρίνει πρώιμα σημάδια προκαρκινικών αλλοιώσεων και να προλάβει πιθανή εξέλιξη σε καρκίνο του δέρματος.
Τέλος, η χαρτογράφηση των σπίλων είναι σημαντικό όπλο στην πρόληψη του καρκίνου του δέρματος και συνιστάται σε άτομα με δυσπλαστικούς και πολυάριθμους σπίλους, καθώς και σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος.
Ποιοι τύποι ανθρώπων προσβάλλονται συνηθέστερα;
Οποιοσδήποτε άνθρωπος εκτίθεται στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να προσβληθεί. Παρόλα αυτά, άτομα υψηλού κινδύνου θεωρούνται τα άτομα με ανοιχτό φωτότυπο, δηλαδή με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα και ανοιχτόχρωμα μάτια. Επιπροσθέτως, αν και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις νέων ανθρώπων που έχουν προσβληθεί από τον καρκίνο του δέρματος, τα περισσότερα κρούσματα αφορούν σε ηλικιωμένους ανθρώπους.
Υποβλήθηκα πρόσφατα σε αφαίρεση καρκίνου του δέρματος. Πόσες πιθανότητες έχει να ξαναεμφανιστεί;
Άτομα που έχουν εμφανίσει καρκίνο του δέρματος είναι ιδιαίτερα επιρρεπή να εμφανίσουν ξανά στο ίδιο ή σε κάποιο άλλο σημείο. Ιδίως τα άτομα εκείνα που έχουν εμφανίσει βασικοκυτταρικό καρκίνωμα έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης του ίδιου ή άλλων τύπων καρκίνου του δέρματος. Ασθενείς που διαγνώστηκαν με βασικοκυτταρικό καρκίνωμα δέρματος έχουν 50% πιθανότητα επανεμφάνισης του ίδιου τύπου στην πενταετία. Για αυτό το λόγο, συνιστάται τακτική επανεξέταση – κάθε περίπου 6 μήνες.
Ποια είναι τα πρόδρομα σημεία καρκίνου του δέρματος;
Παρόλο που ο καρκίνος του δέρματος μερικές φορές είναι δύσκολο να εντοπιστεί έγκαιρα, υπάρχουν κάποια προειδοποιητικά σημάδια που πρέπει να μας βάζουν σε υποψία. Τα ανησυχητικά αυτά σημάδια στο δέρμα μπορεί να είναι: μια πληγή που δεν επουλώνεται, τοπικό αίσθημα κνησμού ή πόνου, αλλαγή στο σχήμα, το χρώμα ή την υφή προϋπάρχοντα σπίλου (ελιάς) ή εμφάνιση νέου που εξελίσσεται γρήγορα σε σχήμα και μέγεθος. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να έχουμε κατά νου πως αν ο καρκίνος του δέρματος εντοπιστεί έγκαιρα, μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Υπάρχει περίπτωση η αφαίρεση «αθώας» ελιάς να οδηγήσει σε καρκίνο του δέρματος;
Αν και αποτελεί μία αρκετά διαδεδομένη δοξασία, όχι, η αφαίρεση ελιάς δεν προκαλεί την εμφάνιση καρκίνου. Άτομα που έχουν εμφανίσει καρκίνο μετά την αφαίρεση ελιάς, σημαίνει πως η ελιά που αφαιρέθηκε ήταν κακοήθης και δεν είχε αφαιρεθεί σωστά εξαρχής.
Μπορεί το τεχνητό μαύρισμα να οδηγήσει σε εμφάνιση καρκίνου του δέρματος;
Αν και δεν υπάρχει άμεση συσχέτιση της χρήσης τεχνητού μαυρίσματος με την εμφάνιση καρκίνου, οι λάμπες που χρησιμοποιούνται κατά το τεχνητό μαύρισμα εκπέμπουν ακτινοβολία UV-A η οποία έχει την ικανότητα να διεισδύει βαθιά μέσα στο δέρμα, μειώνοντας την άμυνα του οργανισμού. Άτομα που επισκέπτονται συχνά κέντρα τεχνητού μαυρίσματος, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο του δέρματος, και κυρίως ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και μελάνωμα.
Ο καρκίνος του δέρματος είναι κληρονομικός;
Έχει αποδειχθεί πως η εμφάνιση καρκίνου του δέρματος, εκτός από εξωτερικούς παράγοντες, οφείλεται και σε κληρονομικά αίτια. Πιο συγκεκριμένα, άτομα των οποίων κάποιος από τους γονείς ή τα αδέρφια έχουν εμφανίσει καρκίνο του δέρματος, είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν και τα ίδια. Η κληρονομική αυτή συσχέτιση ισχύει για όλους τους τύπους καρκίνου του δέρματος, όπως και το μελάνωμα. Στην περίπτωση αυτή, δεν θα πρέπει να ανησυχήσετε, αλλά να είστε πιο συστηματικοί στην αυτοεξέταση και τον προληπτικό δερματολογικό έλεγχο και να σπεύσετε στον δερματολόγο σε περίπτωση που εντοπίσετε κάποιο ανησυχητικό σημάδι.