Μωβ Μέδουσα και Μέδουσα Πυξίδα: Αντιμετώπιση και θεραπεία μετά από τσίμπημα

Τα τσιμπήματα από μέδουσες (τσούχτρες) είναι συχνό φαινόμενο στις ελληνικές θάλασσες και συνήθως συνοδεύονται από πόνο. Ανάλογα με το είδος της μέδουσας και την αντίδραση του ατόμου, ορισμένα τσιμπήματα μεδουσών είναι επικίνδυνα και μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή αντίδραση, απαιτώντας επείγουσες πρώτες βοήθειες. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση του πληθυσμού των μωβ μεδουσών (Pelagia noctiluca), της μέδουσας πυξίδα (Chrysaora hysoscella) και της γαλάζιας μέδουσας (Rhizostoma pulmo) στην Ελλάδα.

Η μέδουσα πυξίδα και η γαλάζια μέδουσα είναι εξίσου επικίνδυνα με τη μωβ μέδουσα είδη τσούχτρας που χρειάζονται προσοχή, καθώς το τσίμπημά τους είναι ιδιαίτερα επώδυνο και συχνά προκαλεί αίσθημα καύσου. Τα συγκεκριμένα είδη κατατάσσονται στα πιο επικίνδυνα και δικαιολογημένα προκαλούν ανησυχία στους πολίτες, την ώρα που τα καλοκαιρινά μπάνια έχουν ήδη ξεκινήσει.

Πόσο επικίνδυνα είναι τα τσιμπήματα της μέδουσας;

Όπως αναφέρει η Δρ Αμαλία Τσιατούρα, Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος και επιστημονική διευθύντρια του δερματολογικού τμήματος της κλινικής Cosmetic Derma Medicine, “Αν και η  μωβ μέδουσα, όπως και η μέδουσα πυξίδα ή η γαλάζια μέδουσα δεν προκαλούν ανθρώπινες απώλειες, μπορεί να επιφέρουν ενοχλητικές ή και σοβαρές επιπλοκές σε κάποιες περιπτώσεις. Όταν το πλοκάμι μιας μέδουσας ακουμπά το δέρμα ενός ατόμου, τα κνιδωτικά κύτταρα στα πλοκάμια της (που ονομάζονται νηματοκύτταρα) εκτοξεύουν δηλητήριο, σαν μικροσκοπικά καμάκια. Ο τύπος του τσιμπήματος και το πόσο σοβαρό είναι εξαρτάται  από το είδος της μέδουσας και τον βαθμό στον οποίο το πλοκάμι άγγιξε το δέρμα.”

Στις περισσότερες περιπτώσεις εάν τσιμπηθείτε, δεν χρειάζεται να πάτε στο νοσοκομείο ή να ζητήσετε περαιτέρω ιατρική συμβουλή. Εάν από λάθος αγγίξετε μέδουσα, μη βάλετε το χέρι σας στο πρόσωπό σας γιατί θα πρηστεί. Κάποια είδη, όπως η γαλάζια μέδουσα, λόγω της βλέννας απελευθερώνουν τοξίνες στο νερό και το δηλητήριο μπορεί να δράσει ακόμα και αν απλά κολυμπήσετε κοντά τους, χωρίς να έλθετε σε επαφή.

Σε κάποιες περιπτώσεις το δηλητήριο μπορεί να προκαλέσει σοβαρή γενικευμένη αλλεργία με βρογχόσπασμο, κνησμό και μεταφλεγμονώδη υπερμελάγχρωση, άμεσο πόνο, εμφάνιση αλλοιώσεων που μοιάζουν με κνίδωση, ταχυκαρδία ή ακόμη και δύσπνοια ή νερό στους πνεύμονες μετά από μαζικά τσιμπήματα.

Τα τσιμπήματα της μωβ μέδουσας πιθανόν να αφήσουν ουλές και υπερμελάγχρωση. Η επιμονή της μελάγχρωσης μπορεί να προκύψει από το τατουάζ που προκαλεί η μωβ χρωστική που διοχετεύει το κεντρί στο δέρμα ή από μεταφλεγμονώδη συμβάντα. Η υπερμελάγχρωση μπορεί να παραμείνει για μερικά χρόνια μετά τη δηλητηρίαση προκαλώντας αισθητικά προβλήματα. Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία, οι μέδουσες που πιθανώς ταυτοποιήθηκαν ως προερχόμενες από την Pelagia noctiluca προκάλεσαν επαναλαμβανόμενες και πιο σοβαρές δερματικές βλάβες σε διάστημα 10 ημερών μετά τη δηλητηρίαση.

Δυστυχώς, το τσίμπημα από μέδουσα μπορεί να προκαλέσει υποτροπή των συμπτωμάτων ακόμη και μετά από μερικά χρόνια, χωρίς περαιτέρω επαφή με μέδουσες. Σε κάθε περίπτωση, η σοβαρότητα της δηλητηρίασης οφείλεται στα ενδεχόμενα αλλεργικά χαρακτηριστικά του ασθενούς ή σε προηγούμενες δηλητηριάσεις. Δείτε παρακάτω τις πρέπει να κάνετε εάν σας τσιμπήσει οποιοδήποτε είδος μέδουσας και τι να αποφύγετε.

Τι να κάνω εάν με τσιμπήσει μέδουσα;

• Βγείτε αμέσως από τη θάλασσα και εάν βρίσκεστε σε οργανωμένη παραλία ζητήστε τη βοήθεια ναυαγοσώστη.
• Πλύνετε την περιοχή με θαλασσινό νερό για αφαίρεση υπολειμμάτων.
• Αν υπάρχουν ακόμα υπολείμματα, προσπαθήστε να τα αφαιρέσετε με τσιμπιδάκι ή με μια πλαστική κάρτα.
• Απλώστε στην πληγείσα περιοχή ένα μείγμα μαγειρικής σόδας με θαλασσινό νερό σε ποσότητα ένα προς ένα για 2 – 3 λεπτά και αυτό βοηθά να μην εξαπλωθεί η τοξίνη.
• Καλύψτε την περιοχή με ένα κρύο επίθεμα ή παγοκύστη σε διακοπτόμενα διαστήματα προκειμένου να μην προκαλέσετε έγκαυμα στο δέρμα.
• Σε ήπια εξανθήματα εφαρμόστε τις επόμενες ημέρες τοπικά κρέμα κορτιζόνης που θα σας συστήσει ο δερματολόγος σας.
• Αν αναπτυχθούν εκτεταμένα εξανθήματα ή πληγές είναι σημαντικό να απευθυνθείτε το συντομότερο σε έναν δερματολόγο.
• Εάν παρατηρήσετε συστηματικά συμπτώματα όπως έντονο πόνο, προβλήματα αναπνοής, βράχνιασμα φωνής, ναυτία, εμετό, εφίδρωση η διάρροια πρέπει να αναζητήσετε άμεσα ιατρική βοήθεια.

Τι ΔΕΝ πρέπει να κάνω εάν με τσιμπήσει μέδουσα;

• Μην ξεπλένετε την πληγή με γλυκό νερό, ξύδι, αιθανόλη, αμμωνία ή αλκοόλ, καθώς δεν βοηθούν και ενδέχεται να αυξήσουν τον πόνο. Επίσης, αποφύγετε γιατροσόφια, όπως ούρα, κάλυψη με τρυφερό κρέας ή ζεστή άμμο που θα επιδεινώσουν τη βλάβη.
• Μην τρίβετε την πληγή με πετσέτα ή με άμμο στην παραλία.
• Μη χρησιμοποιείτε πιεστικούς επιδέσμους.
• Μην αγγίζετε την πληγή με γυμνά χέρια.
• Μην ξεπλένετε με ζεστό νερό και μη χρησιμοποιείτε θερμά επιθέματα.
• Το αραιό ξύδι συστήνεται για τα τσιμπήματα από τα είδη Portugese Man O’War και Carybdea Marsupialis, αλλά ο πάγος είναι καλύτερος για τα υπόλοιπα.

Πότε χρειάζομαι θεραπεία;

Αν και η περίπτωση σοβαρών επιπλοκών είναι μικρή, συστήνεται να επισκεφθείτε έναν δερματολόγο. Ο πόνος μετά από τσίμπημα μέδουσας μπορεί να κρατήσει αρκετές ημέρες και ένας ειδικός μπορεί να σας ανακουφίσει από τα δυσάρεστα συμπτώματα ή να σας απαλλάξει από επερχόμενες επιπλοκές.

Επείγουσα περίθαλψη. Εάν έχετε σοβαρή αντίδραση στο τσίμπημα μέδουσας και μείνετε αναίσθητοι, θα χρειαστείτε καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ). Γι’ αυτό είναι προτιμότερο να πηγαίνετε σε οργανωμένες παραλίες, προκειμένου να σας παράσχουν πρώτες βοήθειες έως ότου μεταφερθείτε σε μια Κλινική.

Φαρμακευτική αγωγή. Ένα εξάνθημα ή άλλη δερματική αντίδραση λόγω καθυστερημένης υπερευαισθησίας μπορεί να αντιμετωπιστεί με από του στόματος αντισταμινικά ή κορτικοστεροειδή. Μπορεί επίσης να σας χορηγηθεί από του στόματος παυσίπονο.

Ερεθισμός των ματιών. Ένα τσίμπημα μέδουσας που εμφανίζεται πάνω ή κοντά στο μάτι απαιτεί άμεση ιατρική φροντίδα για έλεγχο του πόνου και καλό ξέπλυμα των ματιών. Πιθανότατα θα χρειαστεί να σας εξετάσει ένας οφθαλμίατρος.

Πως μπορώ να προστατευτώ από τσιμπήματα μέδουσας;

Ένα τσίμπημα μέδουσας είναι πιθανό να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή βρίσκεστε μέσα στη θάλασσα. Κάποιες μέδουσες μπορεί να σας τσιμπήσουν ακόμα και σε απόσταση δυο μέτρων. Για να μειώσετε τον κίνδυνο τσιμπήματος:

• Ρωτήστε τους ναυαγοσώστες ή τους κατοίκους της περιοχής εάν υπάρχουν μέδουσες στην παραλία που θα κολυμπήσετε.
• Εάν κάνετε σερφ, υποβρύχιο ψάρεμα ή καταδύσεις, να φοράτε προστατευτική στολή.
• Μην αγγίζετε ποτέ μια μέδουσα που έχει ξεβραστεί στην ακτή. Οι νεκρές μέδουσες έχουν ακόμα δηλητήριο στα πλοκάμια τους και μπορούν να προκαλέσουν βλάβες.

Σε ποιες περιοχές της Ελλάδας υπάρχουν μωβ ή γαλάζιες μέδουσες και μέδουσες πυξίδα.

To 2023 υπάρχουν κάποιες αναφορές για εμφάνισή της μωβ μέδουσας σε σημεία των Ιονίων νήσων, Κέρκυρα, Παξούς, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι σε συγκεκριμένο σημείο, ούτε ότι έχουμε έξαρση του φαινομένου όπως συνέβη πέρυσι. Ωστόσο, εφέτος παρατηρείται πανελλαδικά σημαντική αύξηση του πληθυσμού της μέδουσας πυξίδα.

Πατήστε ΕΔΩ, για να δείτε τον διαδραστικό χάρτη 2023 του Inaturalist με όλες τις περιοχές της Ελλάδας που εμφανίζονται διάφορα είδη μέδουσας, ανάμεσα στα οποία είναι και οι μωβ και γαλάζιες μέδουσες και εκείνες του είδους πυξίδα. Όσο πιο κόκκινο είναι το σημείο στον χάρτη, τόσο μεγαλύτερος είναι ο πληθυσμός τους.

Που θα βρω ιατρική βοήθεια;

Το τσίμπημα μέδουσας συνήθως δεν είναι απειλητικό για τη ζωή, αλλά εάν εμφανίσετε σοβαρά συμπτώματα αναζητήστε αμέσως ιατρική φροντίδα.

Στο Τμήμα Δερματολογίας της Cosmetic Derma Medicine παρέχει υψηλής ποιότητας ιατρική αξιολόγηση και θεραπεία, προκειμένου να αντιμετωπίσετε τα τσιμπήματα από μέδουσες και τις επιπλοκές που προκαλούν. Επικοινωνήστε μαζί μας.